To success story της Πορτογαλίας και που απέτυχε η ελληνική οικονομία

To παράδειγμα της Πορτογαλίας και πώς η Ελλάδα αποτυγχάνει να ακολουθήσει τα βήματα μιας χώρας που βρέθηκε κι αυτή σε μνημόνια, αναλύει ο ΣΕΒ. Και η ανάλυση αυτή αναδεικνύει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία, η έλλειψη πολιτικής βούλησης να προχωρήσουν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και η απουσία συγκεκριμένου σχεδίου και οράματος.

Οπως αναφέρει ο ΣΕΒ:

«Η Ελλάδα και η Πορτογαλία υπήρξαν για δεκαετίες οι δύο φτωχότερες χώρες της ΕΕ. Η κρίση τις βρήκε σε ανάγκη προσφυγής σε προγράμματα διάσωσης την ίδια περίοδο. Και τα δύο προγράμματα περιλάμβαναν ένα μείγμα δημοσιονομικής προσαρμογής και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την επανάκτηση της ανταγωνιστικότητας και την επιστροφή στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων.

Η διαφορετική λογική και πολιτική δέσμευση στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων είχε ορατά αποτελέσματα στην Πορτογαλία. Ενώ το ΑΕΠ της Ελλάδας συρρικνώθηκε κατά 25% την περίοδο 2008-2017, της Πορτογαλίας συρρικνώθηκε κατά 8% την πενταετία 2008-2013 και μέχρι το 2017 είχε σχεδόν ανακτήσει όλες τις απώλειες. Η Ελλάδα μέχρι πριν λίγα χρόνια υπερτερούσε στο κατά κεφαλή ΑΕΠ αλλά πλέον η Πορτογαλία την έχει προσπεράσει (στα €18,7χιλ έναντι €16,6χιλ στην Ελλάδα). Αντίστοιχη είναι η εικόνα σε μια σειρά από δείκτες ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας (π.χ., Πορτογαλία στην 34η θέση στο Doing Business έναντι 72ης της Ελλάδας). Τα επί μέρους στοιχεία πλέον είναι επίσης υπέρ της Πορτογαλίας. Ενδεικτικά, μεγαλύτερη απασχόληση (73,5% του πληθυσμού, έναντι 57,8% της Ελλάδας), μεγαλύτερη συνεισφορά της μεταποίησης στην οικονομία (12,5% έναντι 9,4% του ΑΕΠ), μεγαλύτερη μέση προστιθέμενη αξία ανά ΜμΕ (€65,5χιλ έναντι €52,7χιλ).

Τι πέτυχε και πώς
Η Πορτογαλία ξεπέρασε την κρίση πετυχαίνοντας σημαντική πρόοδο με συγκεκριμένο σχέδιο και στόχους:

• Το στοίχημα της ιδιοκτησίας των μεταρρυθμίσεων κερδήθηκε ξεκάθαρα. H ταχύτητα εξόδου από το πρόγραμμα προσαρμογής συνδέθηκε με τη μεταρρυθμιστική ταχύτητα. Ως αποτέλεσμα, το πρόγραμμα της Πορτογαλίας ολοκληρώθηκε ένα χρόνο νωρίτερα. Στην Ελλάδα χρειάστηκαν άλλα 2 προγράμματα, αλλά και ο κίνδυνος ενός Grexit. Έτσι, η δημοσιονομική προσπάθεια στην Πορτογαλία ήταν μικρότερη, με εποπτεία από τον ESM ως το 2026, ενώ στην Ελλάδα έως το 2060. Στην Ελλάδα η μεταρρυθμιστική ανατροπή παραμένει ορατός κίνδυνος.
• Η ενίσχυση της βιομηχανικής βάσης και η εξωστρέφεια έγιναν τα οχήματα ανάπτυξης και δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Η Πορτογαλική οικονομία είναι σημαντικά πιο εξωστρεφής (€55 δισ. το 2017 με €29 δισ. στην Ελλάδα, έναντι €38,8δις και €21,3δις το 2008). Η εξωστρέφεια της Πορτογαλίας συνδέεται άμεσα με καλές και σταθερές θέσεις εργασίας στη μεταποίηση (7,8% του πλυθυσμού, με 3,3% στην Ελλάδα και 6,9% στην ΕΕ). Ειδικά η απασχόληση σε μεταποίηση υψηλής έντασης τεχνολογίας (συνδέεται με το brain drain) υπολείπεται μόνο κατά 4% του 2008 έναντι 11,6% στην Ελλάδα. Η Ελλάδα δυστυχώς πορεύεται χωρίς πραγματική βιομηχανική πολιτική, παρότι ευαγγελίζεται την «παραγωγική ανασυγκρότησή» της.
• Αν και η άμεση φορολογική επιβάρυνση είναι παρεμφερής στις δυο χώρες (περίπου 10,3% του ΑΕΠ), οι έμμεσοι φόροι στην Πορτογαλία είναι εμφανώς μικρότεροι (14,9% έναντι 17,3%). Καλύτερη εισπραξιμότητα φόρων στην Πορτογαλία, ειδικά στο ΦΠΑ. Μετά το 2008, τα έσοδα ΦΠΑ της Ελλάδας έχουν υποχωρήσει 16%, τη στιγμή που η Πορτογαλία καταγράφει άνοδο 9%.
• Το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών είναι σημαντικά χαμηλότερο στην Πορτογαλία (για τον εργαζόμενο 11% έναντι 16% στην Ελλάδα και για τον εργοδότη 23,75% έναντι 26,06%). Παρά τις καλύτερες επιδόσεις της οικονομίας, ο κατώτατος μισθός στην Πορτογαλία παραμένει χαμηλότερος του ελληνικού, στα 580€ έναντι 586,08€.
• Δεν υπήρξαν αιφνίδιες ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις στην Πορτογαλία «μετά το μνημόνιο». Η κυβέρνηση και η πλειοψηφία των κοινωνικών εταίρων συμφώνησαν να μην εφαρμόσουν για 18 μήνες ρυθμίσεις συλλογικών συμβάσεων, με σκοπό τον καλύτερο κοινωνικό διάλογο, την εδραίωση εμπιστοσύνης στους ισχύοντες κανόνες, αλλά και ευελιξία στις μισθολογικές προσαρμογές ανάλογα με τις οικονομικές εξελίξεις και τη βελτίωση της παραγωγικότητας.
• Οι πολιτικές παραγωγικής μεγέθυνσης των μικρότερων επιχειρήσεων στην Πορτογαλία βελτίωσαν την επιβίωση και τη διεθνή ανταγωνιστικότητα. ‘Ετσι, η παραγωγικότητά τους αυξήθηκε κατα 6% ενώ στην Ελλάδα με τις συνεχιζόμενες πολιτικές διατήρησης του μικρού μεγέθους (ειδικά μέσω ΕΣΠΑ) μειώθηκε κατά 12% μέσα στην κρίση.
• Η βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος αποδεικνύεται από διεθνώς αποδεκτούς δείκτες, η συγκριτική αξιολόγηση να υποστηρίζει τις μεταρρυθμιστικές επιτυχίες ώστε να προσελκύει περισσότερες επενδύσεις. Επίσης, η φορολογική διοίκηση να είναι αποτελεσματική και να συνεισφέρει στη φορολογική δικαιοσύνη.

Η εμπειρία της Πορτογαλίας δείχνει πώς μια μικρή και περιφερειακή χώρα μπορεί να βρει βηματισμό. Η προ κρίσης εικόνα των δύο χωρών έχει πλέον διαφοροποιηθεί σημαντικά με τα παραγωγικά μεγέθη τους να έχουν αντιστραφεί σε βάρος της Ελλάδας».