Κορωνοϊός : Παγκόσμιος συναγερμός για τις μεταλλάξεις

Με τα επιβεβαιωμένα κρούσματα κοροναϊού να αγγίζουν τα 100 εκατομμύρια παγκοσμίως και με θανάτους που ξεπέρασαν τα 2,1 εκατομμύρια, δεν χωρεί αμφιβολία ότι η πανδημία καλά κρατεί, έναν χρόνο μετά το αρχικό ξέσπασμά της στην Κίνα.

Προφανώς το θέμα της διαχείρισής της είναι κορυφαίο στην παγκόσμια ατζέντα: κυριάρχησε την περασμένη Πέμπτη στην πρώτη σύνοδο των ευρωπαίων ηγετών για το 2021, ενώ και η πρώτη ημέρα του 46ου αμερικανού προέδρου στο Οβάλ Γραφείο ήταν αφιερωμένη σχεδόν μονομερώς στα του κορωνοϊού.

Ο Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε ένα σχέδιο δράσης «αμυντικού» χαρακτήρα, ο προϋπολογισμός του οποίου ανέρχεται στα 1,9 τρισεκατομμύρια δολάρια και στο οποίο κομβικό ρόλο παίζει ο εμβολιασμός. Ούτε λίγο ούτε πολύ, η υπόσχεση είναι να εμβολιαστούν 100 εκατομμύρια άνθρωποι τις πρώτες 100 ημέρες της θητείας του, ακόμη και αν για να επιτευχθεί αυτό χρειαστεί οι φαρμακευτικές εταιρείες να εξουσιοδοτήσουν μέρος της παραγωγής εμβολίων τους σε παραγωγικές μονάδες που δεν τους ανήκουν. Μέσω του εμβολιασμού, ο Τζο Μπάιντεν ελπίζει να αναστρέψει την κατάσταση που παρέλαβε και η οποία έχει ήδη κοστίζει τη ζωή σε περισσότερους από 420.000 ανθρώπους στις ΗΠΑ.

Χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη στην ΕΕ

Με δεδομένο ότι ο πληθυσμός των ΗΠΑ ξεπερνά τα 300 εκατομμύρια, ακόμη και αν το φιλόδοξο πρόγραμμα στεφθεί με επιτυχία, θα απαιτηθούν τουλάχιστον άλλοι τόσοι εμβολιασμοί για να αγγίξει η χώρα ένα ικανοποιητικό ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης ώστε να λειτουργεί η ανοσία της αγέλης. Οι ΗΠΑ, οι οποίες άρχισαν τον εμβολιασμό πριν από το τέλος του 2020, βρίσκονται στην 5η θέση της κατάταξης των χωρών με βάση τα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης έχοντας ήδη χορηγημένες 5 δόσεις ανά 100 ανθρώπους. Πρώτη χώρα και με διαφορά σε αυτή την κατάταξη είναι το Ισραήλ (38 δόσεις ανά 100 ανθρώπους) και έπονται τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (22,5 δόσεις ανά 100 ανθρώπους), το Μπαχρέιν (8,5 δόσεις ανά 100 ανθρώπους) και το Ηνωμένο Βασίλειο (8 δόσεις ανά 100 ανθρώπους).

Σε σχέση με τις παραπάνω χώρες, τα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης στην ΕΕ κρίνονται ιδιαίτερα χαμηλά, καθώς κινούνται γύρω στις 1,2 δόσεις ανά 100 ανθρώπους. Η χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη στην ΕΕ προκάλεσε έντονες συζητήσεις κατά τη διάρκεια της συνόδου των ευρωπαίων ηγετών, πολλοί από τους οποίους δεν έκρυψαν την αγανάκτησή τους για το  γεγονός ότι η ΕΕ βρίσκεται στο έλεος της Pfizer, η οποία αθέτησε τις υποχρεώσεις της αποτυγχάνοντας να παραδώσει τις 12,5 εκατομμύρια δόσεις που όφειλε για το 2020.

Προβλήματα στην παραγωγή

Η εταιρεία ανακοίνωσε μείωση στη ροή παραγωγής εμβολίων προκειμένου να προβεί σε αναγκαίες εργασίες αναβάθμισης του εργοστασίου της στο Βέλγιο, πράγμα το οποίο έθεσε τα σχέδια εμβολιασμού των ευρωπαϊκών χωρών εκτός χρονοδιαγράμματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΕ έχει προπαραγγείλει 300 εκατομμύρια δόσεις από την Pfizer ενώ είχε χρηματοδοτήσει με 100 εκατομμύρια ευρώ την εταιρεία BioNTech, η οποία δημιούργησε το εμβόλιο. Φαίνεται όμως ότι και η AstraZeneca, η οποία έχει καταθέσει τον φάκελο και αναμένει ευρωπαϊκή έγκριση του εμβολίου της,  θα δυσκολευτεί να ανταποκριθεί στις παραγγελίες. Υπολογίζεται ότι στο πρώτο τρίμηνο του 2021 δεν θα μπορέσει να παραδώσει παρά 40 εκατομμύρια δόσεις, ενώ η ΕΕ περίμενε 100 εκατομμύρια.

Εξαπλώνονται τα μεταλλαγμένα στελέχη

Η αδημονία των ευρωπαίων ηγετών για εμβόλια είναι απολύτως δικαιολογημένη: με βάση τα δεδομένα του περασμένου Νοεμβρίου, θα έπρεπε ήδη να βλέπουμε φως στο τούνελ της πανδημίας. Φαίνεται όμως ότι οι υπολογισμοί έγιναν «χωρίς τον ξενοδόχο». Τα μεταλλαγμένα στελέχη του ιού και ειδικότερα το βρετανικό (Β.1.1.7) και το νοτιοαφρικανικό (S01Y.V2) διευρύνουν την παγκόσμια εξάπλωσή τους. Με δεδομένη την αυξημένη μεταδοτικότητα του βρετανικού στελέχους, το οποίο φαίνεται πως προκαλεί σοβαρότερη νόσο και μπορεί να πιέσει διά του μεγάλου αριθμού κρουσμάτων τα συστήματα υγείας, ολοένα και περισσότερες χώρες αναγκάζονται να παρατείνουν τα lockdowns ή να τα καταστήσουν αυστηρότερα.

Αναπάντητο παραμένει ακόμη το ερώτημα σχετικά με το αν οι υπάρχουσες μεταλλάξεις του ιού μπορούν να καταστήσουν αναποτελεσματικά τα εμβόλια. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι προς το παρόν δεν έχουμε τέτοιες ενδείξεις. Επισημαίνουν ωστόσο ότι όσο αυξάνονται τα κρούσματα, τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα να υπάρξει ένα στέλεχος που θα ξεπεράσει τα εμβόλια. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι η ταχεία εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού, η οποία θα υψώσει ένα τείχος ανοσίας ενάντια στον ιό και θα μειώσει δραστικά τη διασπορά του, θα κρίνει τελικά την έκβαση της συλλογικής προσπάθειας αντιμετώπισης της πανδημίας.

Στην Ελλάδα

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΕΟΔΥ, συνολικά στην Ελλάδα έχουν εντοπιστεί 32 κρούσματα του μεταλλαγμένου στέλεχους της Μεγάλης Βρετανίας (Β.1.1.7).

Σύμφωνα με την ανακοίνωση, 17 από τα κρούσματα εντοπίζονται στην Αθήνα, ενώ ακόμα 8 στην Κρήτη. Ακόμα, 3 δείγματα εντοπίστηκαν στις πύλες εισόδου της χώρας μας και 4 αποτελούν στενές επαφές επιβεβαιωμένου κρούσματος του μεταλλαγμένου στελέχους.

Τέσσερις σημαντικές ερωτοαπαντήσεις για τις μεταλλάξεις

1.Πόσο σοβαρές είναι οι μεταλλάξεις
Η παραλλαγή που εμφανίστηκε στη νοτιοανατολική Αγγλία τον Σεπτέμβριο, και  ονομάστηκε B.1.1.7, συνέβαλε στην αύξηση των κρουσμάτων τον Δεκέμβριο και «έστειλαν» το Ηνωμένο Βασίλειο σε νέο σκληρό lockdown.

Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων στις 21 Ιανουαρίου αύξησε τον κίνδυνο εξάπλωσης των νέων παραλλαγών στην Ευρωπαϊκή Ένωση από «υψηλό» σε «πολύ υψηλό».

Στις ΗΠΑ, αξιωματούχοι υγείας προειδοποίησαν ότι το στέλεχος θα μπορούσε να κυριαρχήσει εκεί το Μάρτιο.

Στη νότια Αφρική, τα νοσοκομεία αντιμετωπίζουν πίεση από την αναζωπύρωση που προκαλείται από μια άλλη παραλλαγή (της νοτιοαφρικάνικης)  501Y.V2.

Από την άλλη, οι Βραζιλιάνοι ερευνητές προειδοποιούν ότι η λεγόμενη παραλλαγή P.1 που εντοπίστηκε στο Μανάους της Βραζιλίας τον Δεκέμβριο ενδέχεται να έχει οδηγήσει σε αύξηση των κρουσμάτων.

Η παραλλαγή έχει βρεθεί στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα μεταξύ ταξιδιωτών από τη Βραζιλία.

Ερευνητές στο Ιατρικό Κέντρο Cedars-Sinai στο Λος Άντζελες λένε ότι έχει εμφανιστεί ένα νέο στέλεχος στην Καλιφόρνια, αν και λιγότερα είναι γνωστά μέχρι στιγμής.

2.Τι το προκαλεί αυτό;
Σύμφωνα με το Bloomberg οι προκαταρκτικές αναλύσεις δείχνουν ότι αυτές οι νέες παραλλάξεις είναι πιο πιθανό να εξαπλωθούν ταχύτερα μεταξύ των ανθρώπων από άλλα στελέχη SARS-CoV-2 που κυκλοφορούν.

Οι επιστήμονες της Νότιας Αφρικής έχουν βρει ότι το νέο στέλεχος εκεί μπορεί να μολύνει τα ανθρώπινα κύτταρα πιο αποτελεσματικά και είναι περίπου 50% πιο μεταδοτικό από τις προηγούμενες εκδόσεις.

Η παραλλαγή στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει διαπιστωθεί ότι είναι 56% έως 70% πιο μεταδοτική.

Ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον δήλωσε στις 22 Ιανουαρίου ότι κυβέρνηση αναθεώρησε την αρχική της άποψη ότι η παραλλαγή αυτή δεν ήταν πιο επικίνδυνη από τις άλλες.

Σύμφωνα με νέα στοιχεία μάλιστα η κυβέρνηση είπε ότι σε μέσο όρο 1.000 ανδρών ηλικίας 60 ετών που προσβλήθηκαν από τον ιό, οι 13-14 έχασαν τη ζωή τους.

3. Πόσο γρήγορα εξαπλώθηκαν τα στελέχη;
Ταχέως. Μέχρι στιγμής έχουν γίνει τα κυρίαρχα στελέχη σε πολλές χώρες, καθώς οι διακοπές των Χριστουγέννων βοήθησαν στην περαιτέρω εξάπλωσή τους.

Μέχρι τις αρχές Ιανουαρίου, περιπτώσεις που προκλήθηκαν από την βρετανική παραλλαγή B.1.1.7 είχαν εντοπιστεί σε περίπου 50 χώρες ή περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Αυστραλίας, του Καναδά, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ιαπωνίας, του Λιβάνου, των Κάτω Χωρών, της Σιγκαπούρης ,της Νότιας Κορέας αλλά και της Ελλάδας.

Ομοίως, η παραλλαγή 501Y.V2 που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στον κόλπο Nelson Mandela, στη Νότια Αφρική, στις αρχές Οκτωβρίου οδήγησε σε απότομη αύξηση των περιπτώσεων σε εννέα χώρες της Νότιας Αφρικής, καθώς και στις Σεϋχέλλες και τον Μαυρίκιο. Μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου, το 501Y.V2 είχε εντοπιστεί σε 10 χώρες της Ευρώπης, με συστάδες περιπτώσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο και το Ισραήλ και μια άλλη υπό έρευνα στη Γαλλία.

4.Είναι λοιπόν αποτελεσματικά τα εμβόλια;
Η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά τα αποτελέσματα μέχρι στιγμής είναι ασαφή.

Ωστόσο η έρευνα από τη Νότια Αφρική και από το Πανεπιστήμιο Rockefeller στη Νέα Υόρκη βρήκε λόγο ανησυχίας:

Το Εθνικό Ινστιτούτο Μεταδοτικών Νοσημάτων της Νότιας Αφρικής μελέτησε δείγματα αίματος από 44 ασθενείς που είχαν προηγουμένως μολυνθεί με κοροναϊό για να ελέγξει αν τα αντισώματά τους θα καταπολεμούσαν τη νέα παραλλαγή εκεί.

Η μελέτη ήταν μικρή, αλλά, ανησυχητική καθώς, τα μισά από τα δείγματα που δοκιμάστηκαν έδειξαν ότι χάθηκε όλη η «δραστηριότητα εξουδετέρωσης» προς τον ιό, γεγονός που υποδηλώνει ότι αυτά τα άτομα ενδέχεται να μην προστατεύονται πλέον από το εμβόλιο.

Οι επιστήμονες προειδοποίησαν ότι οι εργαστηριακές μελέτες είναι ενδεικτικές, ενώ τόνισαν ότι δεν έχουν αποδείξεις εάν αυτό συμβαίνει στην κοινότητα ή εάν τα αντισώματα που δημιουργούνται από εμβόλιο θα είναι λιγότερο αποτελεσματικά έναντι του νέου στελέχους.

Τα πειράματα στο Πανεπιστήμιο Rockefeller δείχνουν ότι οι παραλλαγές, συμπεριλαμβανομένων των B.1.1.7, 501Y.V2 και P.1, ενδέχεται να αναιρέσουν την ισχύ των εμβολίων Moderna Inc. και Pfizer-BioNTech, σύμφωνα με μελέτη που κυκλοφόρησε στις 19 Ιανουαρίου, η οποία δεν έχει αξιολογηθεί από άλλες επιστημονικές ομάδες.

Επιπλέον έρευνες βρίσκονται σε εξέλιξη προκειμένου να εκτιμήσουν τα δεδομένα θνησιμότητας των μεταλλάξεων, καθώς ακόμη δεν υπάρχει εντελώς ξεκάθαρη εικόνα.